Asenkron Motorlara Yol Verme Yöntemleri
Asenkron motorlara yol verme, motorun şebekeye bağlanarak devreye alınması sürecidir. Ancak bu süreç, yalnızca bir devreyi kapatmak kadar kolay değildir. Motorun ilk kalkış anında çektiği yüksek akım hem şebekeye hem de motorun mekanik sistemine zarar verebilir. Bu nedenle kalkış sırasında kullanılan yol verme yöntemleri, sistemin verimliliği ve ömrü açısından kritik öneme sahiptir. Farklı güç seviyeleri, uygulama türleri ve çalışma şartlarına göre tercih edilebilecek çeşitli yol verme yöntemleri mevcuttur.
Direkt Yol Verme (Doğrudan Şebekeye Bağlama)
Elektrik motoru, kontaktör aracılığıyla doğrudan üç fazlı şebekeye bağlanır. Bu en basit ve en eski yöntemdir. Elektrik motorları, kalkış anında nominal akım değerinin yaklaşık 6–8 katı seviyesinde bir akım çeker. Bu, özellikle büyük güçlü motorlarda ciddi gerilim düşümlerine neden olabilir. Genellikle 4 kW altı motorlarda ve mekanik yükün çok düşük olduğu sistemlerde tercih edilir.
Yıldız Üçgen Yol Verme
Motor ilk hareket anında yıldız bağlantı kullanılarak sargılara uygulanan gerilim 1/√3 oranında (yaklaşık 0,577 kat) değeri düşürülür. Bu da kalkış akımını yaklaşık üçte bire indirir. Belirli bir süre sonra motor üçgen bağlantı konumuna alınarak tam gerilimle çalışması sağlanır. Yıldız üçgen kumanda devresi, bu geçişi zaman rölesi ya da PLC üzerinden otomatik olarak yapar. Yıldız-üçgen kontaktörler, motorun gücü ve çektiği akım dikkate alınarak dikkatli bir şekilde seçilmelidir. Ana, yıldız ve üçgen kontaktörlerden oluşan üç kontaktörün ve bir zaman rölesinin montajı kesinlikle gereklidir. Kalkış akımı ve torku ciddi şekilde düşer. Geçiş sırasında ani gerilim değişimi olabilir. Ağır yük altında kalkış yapamaz. Genellikle 5.5 kW üzeri, hafif yükte çalışan asenkron motorlarda kullanılır.
Oto-Trafo ile Yol Verme
Kalkışta gerilim, oto-trafo üzerinden düşürülerek motora uygulanır. Belirli bir süre sonra motor şebekeye doğrudan bağlanır. Kalkış akımı ve torku ayarlanabilir seviyelere indirgenebilir. Ekipman maliyeti yüksektir. Orta ve yüksek güçlü motorlarda, yük altında kalkış gerektiğinde kullanılır.
Yumuşak Yolverici (Soft starter) ile Yol Verme
Soft starter (yumuşak yol verici), motor kalkışında uygulanan gerilimi kademeli olarak yükseltir.. Böylece motor yavaşça devreye girer. Ani mekanik zorlanmaları ve gerilim dalgalanmalarını önler. Genellikle pompa, kompresör, pres gibi ağır kalkış gerektiren uygulamalarda tercih edilir. Sadece kalkış anında devreye girer, sürekli devir hızı ayarı yapmaz.
Sürücü ile Yol Verme Yöntemi
Frekans konvertörü (motor sürücü) kullanılarak kalkışta hem frekans hem gerilim kontrollü şekilde artırılır. Kalkış akımı nominal seviyeye kadar indirilebilir. Aynı zamanda motorun hızı, yönü ve torku da sürücü üzerinden ayarlanabilir. Sürücü ile yol verme yöntemi, yalnızca kalkış için değil, motorun tüm çalışma süresi boyunca verimli ve hassas kontrol sağlar. En gelişmiş ama maliyetli çözümdür. Kritik proseslerde, enerji tasarrufu istenen uygulamalarda kullanılır.
Yıldız Üçgen Yol Verme ile Motor Sürücü ile Yol Verme Arasındaki Fark
Yıldız üçgen yöntemi sadece kalkışta devrededir, hız ve tork kontrolü yapmaz.
Sürücü ile yol verme ise hem kalkış hem de çalışma süresince tam kontrol sağlar.
Yıldız üçgen ekonomik bir çözümdür ancak sürücü teknolojisi çok daha esnektir.
Hangi Yol Verme Türünü Seçmeliyim?
Asenkron motor yol verme yöntemleri, sahada yapılacak uygulamaya göre seçilmelidir.
- Eğer düşük güçlü bir motor varsa ve kalkış yükü hafifse direkt yol verme yeterlidir.
- Orta güç aralığındaki motorlar için güvenli ve ekonomik başlangıç çözümü olarak genellikle yıldız-üçgen yol verme tercih edilir.
- Elektrik motorunun sürekli hız kontrolüne ihtiyacı varsa ya da sık kalkış–duruş döngüleri varsa, sürücüyle yol verme yöntemine yönelmek faydalıdır.
- Yol verme tipi doğru seçildiğinde, motorun ömrü uzar, enerji verimliliği artar ve sistem daha güvenli hale gelir.
